पेसा ५% अबंध निधी योजना
महाराष्ट्र शासन
🎯 योजनेचा उद्देश
पेसा ५% अबंध निधी योजना ही आदिवासी भागात (PESA क्षेत्रांतर्गत) स्थानिक स्वराज संस्थांना (ग्रामपंचायतींना) अधिक सशक्त व स्वायत्त बनवण्यासाठी राबवली जाणारी योजना आहे. या योजनेचा उद्देश स्थानिक गरजेनुसार विकासकामे हाती घेण्यासाठी निधी उपलब्ध करून देणे हा आहे.
📘 PESA काय आहे?
PESA म्हणजे "Panchayats (Extension to Scheduled Areas) Act, 1996", ज्याच्या अंतर्गत अनुसूचित क्षेत्रातील ग्रामसभा आणि ग्रामपंचायतींना विशेष अधिकार दिले जातात.
💡 ५% अबंध निधी म्हणजे काय?
राज्य शासनाकडून आदिवासी उपयोजनांतर्गत मिळणाऱ्या एकूण निधीपैकी ५% निधी हा 'अबंध' स्वरूपात ठेवण्यात येतो. याचा वापर ग्रामसभेच्या मंजुरीने विविध लघु विकासकामांसाठी केला जाऊ शकतो.
🔧 निधीचा वापर
- ➤ रस्ते, पाणीपुरवठा, शाळा व आरोग्य सुविधा
- ➤ शौचालये, स्वच्छता, महिला-बालकल्याण
- ➤ सण-उत्सव व सांस्कृतिक कार्यक्रम
- ➤ ग्रामसभेच्या ठरावानुसार कामे
👥 लाभार्थी
- ➤ PESA अंतर्गत अनुसूचित क्षेत्रातील ग्रामपंचायती
- ➤ या ग्रामपंचायतीतील सर्व नागरिक अप्रत्यक्ष लाभार्थी
🌟 योजनेची वैशिष्ट्ये
- ➤ निधी वापर ग्रामसभा मंजुरीनुसार
- ➤ सोपी प्रक्रिया, त्वरित निधी वापर
- ➤ पारदर्शकता आणि लोकसहभाग
📊 अंमलबजावणी व नियंत्रण
- ➤ ग्रामसभा, ग्रामपंचायत
- ➤ ITDP अंतर्गत आदिवासी विकास प्रकल्प अधिकारी
- ➤ सामाजिक लेखापरीक्षण, वार्षिक अहवाल
📞 संपर्क व अधिक माहिती
स्थानिक ग्रामपंचायत कार्यालय
जिल्हा परिषद / पंचायत समिती कार्यालय
आदिवासी विकास प्रकल्प कार्यालय (ITDP)
ही योजना केवळ अनुसूचित क्षेत्रांतील (PESA अंतर्गत) ग्रामपंचायतींसाठी लागू आहे. निधीचा वापर करताना ग्रामसभेचा ठराव आवश्यक आहे.